با توجه به در پیش بودن انتخابات و اهمیت حضور و مشارکت مردم در 29 اردیبهشت 1396در پای صندوق های رأی ، این موضوع بهانه ای شد تا گفت و گویی داشته باشیم با آقای انوشیروان مباشرامینی .
*آقای امینی با توجه به اینکه یکی از مهمترین مسائل مربوط به انتخابات حضور و مشارکت مردم در عرصه انتخابات است برای شروع گفت و گو برای ما بفرمایید منظور از مشارکت سیاسی چیست؟
- با یاد و نام خدا . همانطور که اشاره کردید حضور مردم در انتخابات مهمترین رکن برگزاری انتخابات است. این نوع حضور مردم مشارکت سیاسی در امر مسائل کلان حکومتی است. بنابراین منظور از مشارکت سیاسی یعنی فعاليت داوطلبانه اعضاي جامعه در انتخاب رهبران و شركت مستقيم و غير مستقيم در سياست‌گذاري عمومي است.
*به نظر شما چه عواملی در مشارکت سیاسی مهم هستند و چه عواملی مانع مشارکت سیاسی می شوند؟
- در بحث مشاركت سياسي يكي از مهمترين مسائل توجيه افرادي است كه مشاركت نمي‌كنند. ولي بايد ديد كه موانع مشاركت اين افراد و راههاي تقويت مشاركت عمومي كدامند؟ یکی از موانع مشارکت عمومی ناآگاهی است، که قشر زیادی از جامعه نسبت به توان خود ناآگاه هستند. بنابراین برای پاسخ به این سئوال باید ابتدا دید که چگونه مي‌توان در جامعه‌اي توجه همه يا اكثريت افراد آن جامعه را به مشاركت در سرنوشت خودشان و مسائل جامعه جلب كرد.
*آیا می توان عامل خاصی را در این رابطه در نظر گرفت؟
- ببینید نمی توان به تنهایی عامل خاصی را برای مشارکت و یا عدم مشارکت سیاسی در نظر گرفت. به نظر من مسائل اجتماعی وابسته به یک عامل خاص نمی تواند باشد و عوامل زیادی می تواند در آن امر دخیل باشد.
*با این توضیحات برای ما بفرمایید که چه عواملی در امر مشارکت سیاسی می تواند در یک جامعه موثر باشد؟
- برخي از علل و عواملي كه می توانند در مشاركت عمومي موثر مردم باشند و توجه به آنها و تقويت آنها می تواند منجر به تقويت مشاركت مردمي و كاهش آسيب به اين نوع مشاركت مي شود عبارتند از:
عوامل فرهنگي، هويت سازي، سنت، آداب و رسوم، گروههاي نفوذ، رسانه‌ها، عوامل شخصيتي، دين و مذهب را می توان از عواملی دانست که در مشارکت سیاسی تاثیر گذار باشند.
* به نقش عوامل فرهنگی اشاره کردید در این خصوص برای ما بیشتر توضیح دهید؟
- فرهنگ از مهمترين متغيرهاي مشاركت سياسي و اجتماعي است. در جامعه‌اي كه داراي فرهنگ سياسي مشاركتي است، مشاركت افراد گسترده‌تر است. در مقابل، در جامعه‌اي كه فاقد چنين فرهنگي است، مردم با پديده‌هاي سياسي و اجتماعي برخوردي انفعالي دارند.
به نظر مي‌رسد كه فرهنگهاي مختلف انگيزه‌ها و توقعات مختلفي را در افراد جامعه به وجود مي‌آورد. ممكن است در فرهنگهايي كه عامل اقتصادي قوي وجود دارد و پيشرفت اقتصادي آرمان افراد آن جامعه را تشكيل مي‌دهد، مردان اقتصادي براي گسترش يا تداوم فعاليت‌هاي اقتصادي راههاي سياسي را طي كنند.
ولي در فرهنگهايي ممكن است انسانها به خاطر احساس نياز به عوامل معنوي در سياست مشاركت كنند. بنابراين مي‌توان با زمينه‌سازي‌هاي فرهنگي مناسب در جوامع، افراد را به مشاركت در امور سياسي طبق فرهنگ بومي جامعه ترغيب كرد.
* گروههاي نفوذ چقدر می توانند بر مشاركت سياسي تاثیر گذار باشند؟
- يكي از بهترين راههاي بسيج مشاركت سياسي و اجتماعي مردم، بهره‌گيري از گروههاي كوچك و منسجم است. زيرا اين گروه‌ها توانايي بسيج سريع افراد را دارند. تمام نظريه‌هاي سياسي نقش گروههاي واسط در ايجاد وحدت ملي را بارز دانسته‌اند. چون بيشتر افراد توانايي همسان كردن هويت خود با گروههاي بزرگ واسط ميان احزاب و گروههاي انتزاعي مانند ملت را ندارند؛ گروههاي واسط، اين همسان سازي را تسهيل مي‌كنند.
*نقش رسانه‌ها را چطور ارزیابی می کنید؟
- رسانه ها نوعی حلقه رابط در جامعه هستند که در دنیای امروزی نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. یکی از کارکردهای رسانه ها ایجاد همبستگی اجتماعی و تأثیر در مشارکت عمومی جامعه است. رسانه ها در جامعه با وجود تفاوت ها و اختلافات، تضادها را از بین می برند و به همبستگی یا یکسان سازی جامعه کمک می کنند. فرهنگ از مهمترین متغیرهای مشارکت سیاسی و اجتماعی است. مشارکت افراد در جامعه ای که دارای فرهنگ سیاسی مشارکتی است، گسترده است؛ در مقابل، در جامعه فاقد چنین فرهنگی مردم با پدیده های سیاسی و اجتماعی بر خورد انفعالی دارند. لذا باید فرهنگ مشارکت مردمی به نحو مطلوب نهادینه سازی گردد.
یکی از ابزارهای مهم در این راستا ابزار رسانه ای است. به يقين در كشوري كه مردم مي‌توانند با اراده ی آزاد در تصميم‌گيريهاي اجتماعي شركت كنند، بايد انگيزه ی لازم براي انجام اين مهم را در آنان فراهم ساخت. رسانه‌ها در انگيزه‌سازي براي شركت در امور اجتماعي و سياسي نقش مهمي دارند. از جمله با تقويت ملي‌گرايي مثبت مي‌توانند انگيزة مشاركت را بالا ببرند.
*شما به نقش يكسان سازي افراد توسط رسانه ها اشاره كرديد. آيا مي خواهيد در انتخابات از آنچه مورد نقد مكتب فرانكفورت بالاخص تئودور آدورنو و هوركهايمر به نام صنعت فرهنگ حمايت كنيد؟ مي توانيد راجع به يكسان سازي افراد توسط رسانه ها توضيح دهيد؟
– ببینید شما اول باید بدانید که نظریات مکتب فرانکفورت به خصوص آدرنو و هورکهایمر بر پایه چه نظامی، در چه دوره ی زمانی و در چه جامعه ای و برای کدام جوامع تعریف و تدوین شده است. در حقیقت نظریات آدرنو و هورکهایمر که از نظریه پردازان نئومارکسیست مکتب فرانکفورت بودند، بیشتر بر ساختار تکنولوژیک فرهنگی جوامع صنعتی و برای جوامعی با نظام سرمایه داری تعریف و تدوین شده است. آنها معتقدند که کارکرد پنهان وسایل ارتباط جمعی، فریب انسان در جامع مدرن است. اما در نظر بگیرید که ما درباره مشارکت سیاسی در ایران صحبت می کنیم. به نظر شما آیا نظام سیاسی ایران یک نظام سرمایه داری است؟ مطمئناً نه. آیا ساختار اجتماعی جامعه ما از گذشته تاکنون بر پایه اندیشه های مارکسیسم شکل گرفته است؟ باز هم پاسخ ما نه است. ما در کشوری زندگی می کنیم که مبنای حکومت آن بر اساس مردمسالاری دینی و نظام سیاسی آن نظامی است که بر پایه اصول دین اسلام و ولایت فقیه پایه گذاری شده است و به نوعی در تقابل با نظام سرمایه داری است. اینجا هدف از یکسان سازی فرهنگی توسط وسایل ارتباط جمعی مانند رادیو و تلویزیون با آن چیزی که در غرب تعریف شده است تفاوت دارد. هدف از یکسان سازی فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی ایران که مبتنی بر مردمسالاری دینی است تشویق و ترغیب مردم به حضور در صحنه و مشارکت در عرصه های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و همچنین تقویت حس مسئولیت نسبت به سرنوشت خود و کشور است که نمونه بارز آن را در انتخابات، راهپیمایی های روز قدس و یا 22 بهمن می توان مشاهده کرد.
*با وجود تفاوت نگرش و كاركرد رسانه ها، شما چه رسانه اي را پيشنهاد مي كنيد؟
- در حال حاضر مهمترین ابزار رسانه ای که جایگاه و اهمیت ویژه ای را در عرصه فرهنگ سازی و تبلیغات حداقل در ایران دارد، رادیو و تلویزیون است که مهمترین دلیل آن دارا بودن مخاطب و نفوذ بسیار و بهره مندی از ویژگی های خاص رسانه مانند صدا و تصویر نسبت به سایر ابزارهای رسانه ای مانند مطبوعات است. البته با توجه به پیشرفت تکنولوژی و گسترش ابزارهای رسانه ای نوین در حال حاضر ما با پدیده ای بنام اینترنت و شبکه های اجتماعی روبرو هستیم که اگر بتوان با برنامه ریزی و به صورت هدفمند از آن استفاده کرد می تواند در این زمینه تاثیر گذار باشد اما در حال حاضر از رادیو و تلویزیون به عنوان یک ابزار رسانه ای پر قدرت نمی توان به راحتی گذشت.
*به عنوان آخرین سئوال برای ما بگویید با توجه به زمان بلندمدت براي تبليغات انتخابات رياست جمهوري در ساير كشورها، آيا زمان ٢٠ روزه براي افزايش اطلاعات و آگاهي و شناخت كامل مردم نسبت به كانديداها كافي است؟
– البته زمان تبلیغات برای انتخابات ریاست جمهوری در کشورهای مختلف با توجه به قوانین انتخابات آنها فرق می کند. به عنوان مثال زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری در فرانسه 14 روز است و این در حالی است که در ایران این مدت 20 روز در نظر گرفته شده است. ببینید هر چیزی را باید در جایگاه مکانی و زمانی خاص خود بسنجید. سیستم انتخابات در اکثر کشورهای توسعه یافته بر اساس نظام حزبی و حضور احزاب سیاسی برگزار می شود، آیا در ایران چنین چیزی وجود دارد؟ اینکه 20 روز زمان کم یا زیادی است، این مدت زمانی است که قانون انتخابات برای تبلیغات رسمی نامزدها تعیین کرده است، ولی از طرف دیگر می بینیم که اصل 115 قانون اساسی اشاره دارد که نامزدهای ریاست جمهوری باید قبل از شروع انتخابات آمادگی خود را رسماً اعلام کنند. بنابراین همانطور که طی ماه های اخیر شاهد بودیم خیلی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، نامزدی خود را برای حضوردر انتخابات ماه ها قبل اعلام کرده اند و بالطبع از طرق مختلف زمینه سازی های لازم را برای آگاهی و شناخت مردم از آنها و برنامه هایشان انجام می دهند. فرصت 20 روزه تبلیغات در واقع فرصت استفاده از ابزارهای رسانه ای دولتی مانند رادیو و تلویزیون جهت معرفی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و برنامه هایشان به مردم می باشد.
گفت و گو: فهیمه قاسمی
