تداوم تغذيه با شير مادر مستلزم مصرف مواد مغذى و مقوى توسط مادر است. تغذيه مناسب مادر در اين دوران علاوه بر تأمين نيازهاى تغذيه اى نوزاد (از جمله مواد معدنى و ويتامين ها)، براى حفظ بنيه، سلامت و اعتمادبه نفس مادر و نيز حفظ و نگهدارى ذخاير بدن مادر ضرورى است.
تداوم تغذيه با شير مادر مستلزم مصرف مواد مغذى و مقوى توسط مادر است. تغذيه مناسب مادر در اين دوران علاوه بر تأمين نيازهاى تغذيه اى نوزاد (از جمله مواد معدنى و ويتامين ها)، براى حفظ بنيه، سلامت و اعتمادبه نفس مادر و نيز حفظ و نگهدارى ذخاير بدن مادر ضرورى است. تغذيه با شير مادر همچنين موجب بهبود سطح ايمنى بدن شيرخوار در برابر ابتلا به انواع عفونت هاى حاد تنفسى، اسهال و نيز بازگشت وزن مادر به قبل از باردارى مى شود.
حجم شير مادر رابطه مستقيم با تكرر شيردهى دارد. تغذيه مكرر نوزاد با شير مادر سبب مى شود شير بيشترى توليد شود. با شروع مصرف غذاهاى كمكى و كاهش دفعات شيردهى، حجم شير توليدشده نيز كاهش مى يابد و بالطبع نياز افزايش يافته مادر به مواد مغذى نيز تعديل مى شود.
يكى از علل كاهش توليد شير، خستگى مادر، خصوصاً در 4 تا 6 ماه اول شيردهى است. مادر شيرده را بايد تشويق كرد تا در طول روز به اندازه كافى استراحت كند، حجم كارهاى خود را كاهش دهد و از اطرافيان خود در كارها كمك بگيرد. به خصوص حمايت همسر در اين زمينه از اهميت زيادى برخوردار است.
توجهات تغذيه اى خاص در دوران شيردهى:
در هرم غذايى، سهم هاى توصيه شده در هر گروه از مواد غذايى در دوران شيردهى مشابه دوران باردارى مى باشد.
• نياز مادر شيرده به كالرى مقداری بيش از دوران قبل از باردارى است. براى تأمين اين مقدار كالرى علاوه بر مواد غذايى مقوى (شامل انواع چربى ها و پروتئين كه لازم است در اين دوران مصرف شود) از چربى هاى ذخيره شده در بدن مادر در دوران باردارى نيز استفاده مى شود. ذخاير چربى مادر كه در طى باردارى ذخيره شده است، 100 تا 150 كيلوكالرى از انرژى مورد نياز براى توليد شير را فراهم مى كند. دريافت كالرى ناكافى سبب كاهش توليد شير مى شود.
• هر چند توليد شير مادر بستگى به مقدار مايعات مصرفى مادر ندارد و مصرف مايعات سبب افزايش توليد شير نمى شود ولى براى پيشگيرى از كم آبى بدن، مادران شيرده بايد به مقدار كافى مايعات بنوشند. حدود 10-8 لیوان شير، دوغ كم نمك و بدون گاز، چاى و آب ميوه طبيعى بنوشند و حتى مواد غذايى آب دار مانند انواع آش سوپ و انواع خورش ها را ميل كنند.
• مصرف نوشابه هاى كافئين دار اعم از چاى غليظ، قهوه، كوكاكولا و... بايد كاهش يابد زيرا مصرف اين مواد ممكن است سبب تحريك پذيرى، بى اشتهايى و كم خوابى شيرخوار شود. همچنين از نوشيدن الكل بايد خوددارى كرد.
• غذاى مادر شيرده بايد حاوى مقادير كافى از 5 گروه غذايى اصلى باشد تا از دريافت ويتامين و املاح معدنى به ميزان كافى اطمينان حاصل شود. مقدار ويتامين موجود در شير مادر عمدتاً انعكاسى از مقدار ويتامين مصرفى مادر است.
• وجود مواد معدنى نظير كلسيم، آهن، روى، مس، فسفر و يد در تغذيه مادر شيرده ضرورى است. با اين حال برخى از مواد معدنى مانند كلسيم، فسفر، آهن و روى، بدون توجه به دريافت غذا، مى تواند از ذخاير بدن مادر به شير وارد شوند؛ اما وجود برخى مواد معدنى همچون يد در شير مادر ارتباط مستقيمى با تغذيه او دارد. بنابراين تغذيه مناسب مادر شيرده جهت تأمين انواع مواد معدنى ضرورى مخصوصاً كلسيم، آهن و يد براى سلامتى مادر و شيرخوار ضرورى است. توصيه مى شود مادران شيرده همچون دوران باردارى از منابع كلسيم و ساير مواد معدنى استفاده كنند. همچنين مصرف نمك يد دار تصفيه شده به مقدار كم و رعايت شرايط نگهدارى مناسب آن مهم است؛ يعنى با نگهدارى نمك يد دار در ظروف در بسته و دور از نور، يد موجود در نمك را حفظ كنند. همچنين توصيه مى شود براى پايدار ماندن يد در غذاها، نمك در انتهاى پخت به غذا اضافه شود.
• لازم است مصرف قرص فروسولفات و مکمل مولتی ویتامین تا 3 ماه بعد از زايمان ادامه يابد.كاهش وزن بعد از زايمان بايد تدريجى صورت گيرد تا بر مقدار شير مادر تأثير نگذارد. لازم به ذكر است كه شيردهى خود سبب كاهش تدريجى وزن مادر مى شود، با اين شرط كه مواد مغذى لازم با مصرف مواد غذايى مناسب و كافى براى مادر تأمين شود. كاهش وزن دوران شيردهى بايد بيشتر از كم خورى و محدود كردن رژيم غذايى، متكى بر افزايش تحرك و انجام فعاليت هاى بدنى باشد .وزن گيرى مناسب شيرخوار در طول دوران شيرخوارگى به خصوص 6 ماه اول نشان دهنده كافى بودن مقدار شير مادر مى باشد زنان شيرده داراى اضافه وزن مى توانند با كاهش مصرف غذاهاى سرشار از چربى وقند هاى ساده انرژى دريافتى را كاهش دهند اما بايد غذاهاى سرشار از كلسيم، سبزى ها وميوه ها را بيشتر مصرف كنند.
• توليد شير در مادران مبتلا به سوءتغذيه شديد ممكن است از ساير مادران كمتر باشد .مادر شيرده حتى اگر مبتلا به سوءتغذيه باشد، مى تواند شير توليد كند؛ اما بايد توجه داشت كه در چنين شرايطى ذخاير غذايى بدن مادر صرف توليد شير مى شود و در نتيجه مادر به دليل تخليه ذخاير بدنى خود و احساس ضعف، خستگى و بى حوصلگى توان مراقبت از كودك را نخواهد داشت؛ بنابراين تغذيه مناسب مادر در دوره شيردهى براى پيشگيرى از سوءتغذيه كه هم سلامت مادر را به خطر مى اندازد و هم در مراقبت از كودك اختلال ايجاد مى كند حائز اهميت است. در صورت تغذيه نادرست و ناكافى در دوران شيردهى، مادر بيش از شيرخوار متضرر مى شود؛ و با عوارضى هم چون پوكى استخوان، مشكلات دندانى، كم خونى و... مواجه خواهد شد.
فعاليت بدنى
فعاليت بدنى مناسب براى بهبود وضعيت جسمانى و روانى مادر شيرده مهم است. اگر چه ورزش منظم و در حد متعادل در زنانى كه قبل از باردارى از نظر جسمانى متناسب بوده اند مانعى در برابر شيردهى نيست، اما گاهى ديده شده پس از فعاليت بدنى شديد و ورزش مادر شيرده (به علت ورود اسيدلاكتيك به شير)، طمع تلخ در شير ايجاد مى شود و شيرخوار از خوردن شير امتناع مى كند. در اين مواقع لازم است مادر قبل از شير دادن، سينه خود را بشويد؛ و اگر هنوز شيرخوار مايل به شير خوردن نيست مقدار كمى از شير خود را قبل از تغذيه شيرخوار بدوشد و دور بريزد و سپس اقدام به شيردهى نمايد.